Στην ηλικία των 3 ετών:
✔ μπορεί να γδυθεί εντελώς και ντυθεί μόνο του, αρκεί τα ρούχα να μην είναι περίπλοκα.
✔ Παίζει σε συνεργασία με άλλα παιδιά. Μπορεί να μοιράζεται ένα παιχνίδι όταν του ζητηθεί.
✔ Είναι αεικίνητο. Παίζει, τρέχει, σκαρφαλώνει.
✔ Μιμείται την ομιλία.
✔ Παραμένει εγωκεντρικό ως προς τη σκέψη και τη δράση, όμως αρχίζει να αναπτύσσεται η ενσυναίσθηση.
✔ Μπορεί να σκεφτεί με μία μόνο μεταβλητή.
✔ Η σκέψη βασίζεται στην αισθητηριακή αντίληψη και όχι στη λογική.
✔ Στοιχεία «ανιμισμού στη σκέψη»: πιστεύει ότι τα άψυχα αντικείμενα έχουν ζωή και ότι τα ζωάκια- παιχνίδια είναι αληθινά.
✔ Αρχίζει να αντιλαμβάνεται τις σχέσεις εξουσίας και να κατανοεί τους κοινωνικούς κανόνες.
✔ Συγκεντρώνει την προσοχή για πάνω από 15 λεπτά.
✔ Αρχίζει να ακολουθεί απλές οδηγίες.
Στην ηλικία των 4-5 ετών:
✔ Παίζει παιχνίδια ρόλων ή φαντασίας με άλλα παιδιά.
✔ Δυσανασχετεί όταν χάνει στο παιχνίδι.
✔ Βιώνει καινούρια συναισθήματα (ζήλια, εμπιστοσύνη).
✔ Αποκτά κάποιον αυτοέλεγχο, αλλά χρειάζεται πολύ εξάσκηση ακόμα. Μπορεί να αναβάλει για 5-10 λεπτά την επιθυμία του.
✔ Αρχίζει να υπακούει και να σέβεται απλούς κανόνες.
✔ Νιώθει περισσότερους φόβους και έχει μεγαλύτερη επίγνωση του κινδύνου.
✔ Λίγες αναστολές.
✔ Αρχίζει να μαθαίνει τη συνέπειας της συμπεριφοράς. Δυσκολεύεται να συλλάβει την έννοια του αιτίου- αποτελέσματος, όμως αρχίζει να συσχετίζει τις δικές του πράξεις με την αντίδραση των άλλων.
✔ Κάνει πάρα πολλές ερωτήσεις.
✔ Αρχίζει να κατανοεί τις λέξεις «σύντομα» και «περίμενε λίγο».
✔ Μπορεί να ακολουθήσει δύο διαδοχικές οδηγίες.
✔ Καταλαβαίνει ερωτήσεις γύρω από ένα παραμύθι ή μία ιστορία.
✔ Κατανοεί απλές μνημονικές μεθόδους.
✔ Δεν έχει ίδια αίσθηση του χρόνου με τους ενήλικους, αλλά αντιλαμβάνεται το χρόνο ως αλληλουχία γεγονότων (π.χ. μετράει τις ημέρες βάσει της ημέρας ύπνου).
✔ Συγκεντρώνει την προσοχή του για περίπου 20 λεπτά.
✔ Δεν αναγνωρίζει τα όρια όμως αρχίζει να τα μαθαίνει.
Σε περιπτώσεις που κρίνεται απαραίτητο, για να αντιμετωπιστούν κατάλληλα τυχόν δυσκολίες του παιδιού, προτείνεται η ψυχοθεραπεία παιδιού ή/ και η συμβουλευτική γονέων. Επιπλέον, ομάδες παιδιών ή γονέων μπορούν να αποδειχθούν αποτελεσματικές.
Πηγή : Πειθαρχία χωρίς τιμωρία Judy Arnall
